Omgaan met drugsgebruik: praktische handvatten en begrip
In dit artikel krijg je begrijpelijke uitleg over hoe drugsgebruik de hersenen beïnvloedt en welke praktische technieken je kunt inzetten om hiermee om te gaan. Je leest stap-voor-stap toelichtingen over middelanalyse, risicosituaties, urge surfing en het maken van een copingplan, met aandacht voor het beloningssysteem en het limbisch systeem.
Bij drugsgebruik spelen snelle beloningen een grote rol. In je hersenen zorgen chemische stoffen als dopamine ervoor dat je voelt dat iets prettig is en je terug wilt halen wat goed voelde. Dit proces vindt vooral plaats in het dopaminesysteem en het limbische systeem, een cluster van hersengebieden dat betrokken is bij emoties en snelle, automatische reacties. Langdurig gebruik kan leiden tot krachtigere drang en minder controle over impulsen. Het is belangrijk om dit begrip te hebben: herkenning van wat er gebeurt in je hersenen helpt je om beter keuzes te maken, zeker in momenten van stress of spanning. Door de werking van deze systemen uit te leggen, krijg je handvatten om ongewenst gedrag te doorbreken en te kiezen voor gezondere opties die aansluiten bij jouw waarden en doelen.
Hoe de drie behandelbenaderingen je kunnen helpen
Er zijn verschillende benaderingen die je in begrijpelijke termen kunt toepassen. Cognitieve gedragstherapie gaat over het herkennen en veranderen van gedachten en patronen die leiden tot gebruik. Je leert hoe je signalen koppelt aan concrete acties en hoe je stap voor stap moeilijke situaties aanpakt. Motiverende gespreksvoering helpt je motivatie voor verandering helder te krijgen en te versterken, zodat je eigen redenen om te veranderen voorop staan. Acceptatie- en Commitment Therapie leert je om moeilijke gevoelens en drang toe te laten zonder er direct naar te handelen, terwijl je tegelijk keuzes maakt die passen bij wat voor jou belangrijk is in het leven. Deze drie benaderingen vullen elkaar aan en geven jou een breed scala aan eenvoudige, toepasbare oefeningen die zelfs als leek begrijpelijk zijn.
Praktische tools: middelanalyse en risicosituaties
Een goede start is de middelanalyse. Dit is een eerlijke inventarisatie van welke middelen jij gebruikt, in welke contexten, met wie en op welk moment. Schrijf op wat erin zit, hoeveel, waar je het vandaan haalt en welke omstandigheden erbij komen kijken. Door dit vast te leggen kun je patronen ontdekken. Vervolgens kun je risicosituaties in kaart brengen: momenten of plekken waar de kans op terugval het grootst is. Denk aan vermoeidheid, stress, sociale druk of het wegvallen van routine. Het inzetten van deze twee tools helpt je om proactief veranderingen aan te brengen in jouw omgeving en gedrag, zodat drang minder krachtig aanvoelt.
Urge surfing en copingplan: kalmte in het opkomende verlangen
Urge surfing is een techniek om drang op te merken zonder er direct op te handelen. Observeer de drang als een golf die komt en gaat, adem diep in, tel tot vier bij in- en uitademing en wacht af gedurende 60 tot 90 seconden. Vaak zetten drang en spanning dan minder door. Terwijl je dit oefent, gebruik je je copingplan. Dit is een kort, concreet plan met drie onderdelen: (1) wat kun je in het moment doen om afleiding te vinden (bijv. een korte wandeling, water drinken, iets concreets doen zoals een taak oppakken), (2) wie kun je inschakelen als ondersteuning, (3) welke optie biedt je op lange termijn het meestewaarde—zoals contact opnemen met een therapeut of gezinsgesprek plannen. Door middelanalyse, risicosituaties, urge surfing en copingplan samen te gebruiken, krijg je een duidelijke routekaart die je stap voor stap dichter bij jouw gewenste situatie brengt.
Hoogtepunten en wanneer je hulp zoekt
Het proces van verandering is geen rechte lijn. Het is normaal om terugvalmomenten te ervaren, vooral als de druk toeneemt of emoties intens zijn. Een Dopaminesysteem en een actief limbisch systeem kunnen snelle beloningen blijven zoeken, maar met consistent oefenen van de genoemde tools en technieken kun je de drang verlagen en betere keuzes maken. Blijf in contact met een professioneel hulpverleningsnetwerk als je merkt dat de controles en zelfhulpmiddelen onvoldoende werken, bijvoorbeeld bij toenemende problemen in werk, relaties of financiën, of als je merkt dat de drang om terug te vallen sterker wordt dan je eigen doelen. Het inzetten van CGT-achtige oefeningen, MI-technieken en ACT-praktijken biedt structuur en hoop voor de toekomst. Zo kun je weer regie krijgen over je leven en kiezen voor wat echt belangrijk voor je is.
Lees ook: Werkstress herkennen en verminderen of Assertiviteit trainen in de praktijk.